آموزش عالی در روسیه

آموزش عالی در روسیه از گذشته از اهمیت قابل توجهی برخوردار بوده است. تأسیس دانشگاه در مسکو به لطف فعالیتهای دانشمند برجسته ، اولین آکادمیسین روسیه میخائیل واسیلیویچ لامانوسوف (1765-1711) امکان پذیر شد. ایـن دانشمند بزرگ روشهایی را بنیان نـهاد کـه بعـدها در دانشـگاههاي مسـکو و سـن پـترزبورگ ادامـه یـافت. طی قــرون 19 و 20 تـعــدادي ازمـکـاتــب فـکــري دنـیــا در روسیــه شـکـــل گـرفـــت. در نمایشــگاههاي بــین المللــی فیـلادلفـیـــا (طی ســال1876) و پـــاریس(طی سال1900) بـه سیستم اصلی آمـوزشـی تحت عنوان “متدهاي روسی تدریس”جـوایزي تعلـق گرفـت. طی ســال 1865، وزارت وقــت آمــوزش روسیــه تصـمیم بــه پـذیــرش و جـذب دانـشجـویـان خارجی گرفت. اتحاد جماهیر شوروي سابق نیز این روش را اتخاذ نمود. در دهـه نود )سالهاي1920 -1910) دانشجویانی از کشورهاي مغولسـتان، ترکیـه، ایـران و افغانسـتان جهت تحصیل به اتحاد جماهیر شوروي آمدند. طی دهه40 نیز دانشجـویـانی از اروپـا و آسیــا و از دهـه50 بــه بعـد از آفـریـقــا و سـپس از آمریکـاي لاتـین بـه شـوروي سـابق رهسـپار گردیدند. درسال1960، دانشگاه دوستی ملل بـا هـدف جـذب دانشـجویان خـارجی تأسـیس گردید. طی 75 سال گذشته، موسسات آموزش عالی روسـیه برنـده 30 جـایزه ملـی و بین المللی جایزه نوبل شدند. در سال 1993، نظام مقطع دوم آموزش عالی (کارشناسی ارشد) مشتمل بر 2609 زمینه تخصصی تصویب گردیـد و در حال حاضـر تقریباً همه موسسه آموزش عالی از این سیستم برخوردار می­باشند. آموزش در موسسات آموزش دانشگاهی دولتی در صورت اخذ حداقل نمرات مورد نیاز جهت امتحانات ورودی، برای اتباع روس رایگان است و برای اتباع خارجی متناسب با سهمیه بورس بین المللی دولت روسیه می­تواند رایگان انجام شود. آموزش دانشگاهی تحـت لواي کمیته دولتی آموزش دانشگاهی فدراسیون روسیه به علاقه منـدان ارائـه می­گـردد که عهده دار مسئولیت برسمیت شناختن وهویت بخشیدن به موسسـات آمـوزش دانشـگاهی و ایجاد تحول وگسترش وحمایت از استادنداردهاي آموزش دولتی می باشد.

سال تحصیلی دانشگاهی از ماه سپتامبر آغاز شده و تا ماه ژوئن به طول می انجامد. بیشترین تعطیلات مراکز دانشگاهی از یکم ماه جـولاي تـا سـی ام مـاه آگوسـت است. زبان آموزشـی مراکز دانشگاهی روسی و به ندرت در بعضی مقاطع انگلیسی نیز ارایه می شود.

مقاطع تحصیلی

سیستم چند مقطعی تحصـیلات دانشـگاهی در کشـور روسیــه بــا هــدف گسـترش مـراکــز آمـوزش عـالی و رشـته هـاي تخصـص وهمچنـین افـزودن بر مهارتهـاي علمـی وفنـی دانـش آموختگان و ایجاد تناسب با بازارکار براي متخصصین ایجاد شده است. در واقع ایـن سیسـتم ترکیبی ازسیستم ملـی کشـور روسـیه و آمـوزش کلاسـیک بـین المللـی و سـازمان یونسـکو می­باشد. مـقـاطع مختلف این سیستم براي رشته هاي مختلف تحصیلی به شرح ذیل میباشد

مقطع اول: دوره آموزشی2 ساله که حاصل آن مدرك “غیر تکمیلی” (معادل کاردانی) است.

مقطع دوم: طی این مقطع دانشـجویان آموزشهــاي پـایــه اي را در علـوم، تکنولـوژي علـوم انسانی و هـنـر طـی نموده و مهارتهـاي حرفــه اي کسـب می­کننـد. طول دوره 4 سـال و مـدرك پـایـانی آن کارشناسی(Sc.B) می­باشد.

مقطع سوم: در این مقطع متخصصانی با مهارتها و شایستگیهاي بـالا آموزش می بینند. طـول دوره 5 سال و حاصل آن مدرکی با عنوان دیپلم تخصصی اسـت کـه در رشـته هـاي مهندسـی، پزشکی و سایر رشته ها تحت عنوان متخصص مهندسی، پزشکی یا غیره اطلاق می گردد .

مقطع چهارم: طول این دوره 6 سال و حاصل آن مدرك کارشناسی ارشد Sc.M می­باشد.

مقاطع تکمیلی در آموزش عالی روسیه دوره هاي دکتري و فوق دکتري می­باشند.

امکـان ادامـه تحصیل از هر یک از این مقاطع به مقاطع بالاتر وجود دارد. بعنوان مثال مقطع کارشناسی ارشـد ناپیوسته که طول دوره آن دو سال است براي دارندگان مدركB.Sc  وجود دارد.

وجود همزمان مکتب آموزش عالی کلاسیک و مدرن در روسیه:

بـه طور کلی در کشور روسیه از سه عنوان آکادمی، دانشگاه و انسـتیتو بــراي مـوسســات آموزش عالی استفاده می گردد.

انستیتو: انستیتوهاي آموزش عالی بـه ارائه رشتـه هــاي تخصصـی خـاص مبـادرت مـی نمایند که از آن جمله می­توان از انستیتو هواشناسی، انستیتوهوافضا، انستیتومعدن، انستیتو صنایع شیلات نام برد.

دانشگاه: بـه موسسات آموزش عالی اطلاق می­گردد کـه داراي رشتـه هـا و تخصص هـاي مختلفی می­باشند. برخی از این دانشگاهها جامع بـوده، تقریبـا ازکــلیه رشـته هــاي دانشـگاهی برخوردار بوده واکثرا به بخشی ازعلوم و فنون رشته هاي مختلف مشتمل می گردند که از آن جمله می توان از دانشگاه علوم پزشکی، دانشگاه فنی،  دانشـگاه عـلـوم انسانی و غیـره …. نام برد. بـر طبق مقررات، برخی از انستیتوها کـه تنـوع رشـته هـاي تخصصی آنهـا بـه حـد نصـاب خاصـی برسـد بــه دانشـگاه تغییـر نـام یافتـه و در صـورت برخورداري از حد نصاب کادر هیئت علمی با عنوان آکادمیسین به آکادمی تغییر نام می یابند.

آکادمی: آکادمی به موسسات آمـوزش عالی اطلاق می­گردد کـه معمولاً در بخشـی از علـوم به تربیت دانشجو و امور پژوهشی می پردازند. درکادر هیئت علمـی ایـن موسسـات می­بایسـت بیش از 5 نفرازاساتید با عنوان علمی آکادمیک یـا آکادمیسـین عضـو باشـند.از جملـه مهمتـرین آکادمی­هاي روسیه می توان از اکادمی علوم روسیه، آکادمی پزشـکی مسـکو، آکـادمی کشـاورزي مسـکو، آکـادمی صنایع شیمی و آکادمی دریا اشاره نمود. برخی ازدانشگاهها بـا وجود سطح علمی بـالا و دارا بودن حـد نصاب کافی بدلیل جامع بودن با همان نام دانشگاه باقیمانده اندکـه از آن جملـه مـی توان از دانشگاه دولتی مسکو نام برد.

آکادمی علوم روسیه(Russian Academy of Sciences)، که مهمترین آکادمی روسیه می باشد شامل آکادمی ملی روسیه و شبکه ای از موسسات تحقیقات علمی از سراسر فدراسیون روسیه و همچنین کمکی از واحد های علمی و اجتماعی مانند کتابخانه ها ، ناشران و بیمارستان ها می باشد که در پایتخت کشور روسیه، در شهر مسکو می باشد. مقر اصلی این آکادمی  در مسکو می باشد و  به عنوان یک ساختار مدنی، خود مختار و  سازمانی غیر تجاری محسوب می شود. آغاز تاسیس آکادمی علوم روسیه، دانشمندان مشهور و اعضاء آکادمی های کشورهای مختلف برای تدریس و تربیت کادر علمی  روسی به این آکادمی دعوت می شدند.

در نگرشهای علمی روسیه نوین، بسیاری از مجموعه های آموزشی در سه قالب فوق الذکر، ضمن برخورداری از ویژگیهای کلاسیک مکتب علمی روسیه، سعی نموده اند خود را با سیستمهای آموزشی هزاره سوم وفق داده و موضوعات پژوهش منجر به تجاری سازی فناوری را در ساختار علمی خود ترکیب نمایند. از این رو دانشجویان بین المللی بسیاری را نیز در قالب سامانه های تبادل دانشجو با دانشگاههای پیشرو جهان جذب و مستقیماً روانه بازارهای محصولات دانش بنیان نموده اند. از جمله دانشگاههایی که بر اساس این رویکردها فعالیت می کنند می توان به انستیتوی فناوری اسکولکاوا (SkolTech)، مدرسه عالی اقتصاد(HSE)، انستیتوی فناوری فیزیک مسکو(MPHIT)،دانشگاه صنعتی مسکو- باومان، پلی تکنیک سنت پترزبورگ، دانشگاه ملی تحقیقاتی فولاد (MISiS).

از جمله مهمترین رویکردهای جدید در دانشگاه های مذکورمی توان به موارد زیر اشاره نمود:

• انجام تحقیقاتبنیادی پیشرو.
• توسعه تحقیقاتبینرشتهای.
• همکارینزدیکباشرکتهایصنعتی،سازمانهایتجاری.
• سیستم بازدر مهارت ورزی و دوره های تخصص محور
• نامحدود بودنفعالیتها
• ترویجخلاقیت (طراحی،مهندسیو …) در حیطه های گوناگون
• اهمیت ویژه بهزبانهایخارجی و برنامه های بین المللی.
• توجه ویژه بهتولیدوتجاریسازی فناوری.
• تمرکز زدایی در فعالیتهای آموزشی و پژوهشی